Van 15 juni t/m 21 juli is in de Vishal in Haarlem de tentoonstelling ‘Sensitive Values’ te zien met werk van Esther Hoogendijk, Nynke Deinema, Susan Mulas Lastra, Charlotte Schrameijer, Sylvia Hubers en Esther Koeman (tevens curator). Alex de Vries opende op vrijdag 14 juni de expositie met de volgende tekst.
Als we het in de kunst inhoudelijk over het begrip waarde hebben, gaat het niet over de objectieve, kwantitatieve aspecten ervan en ook niet over de tijd die eraan is besteed om het kunstwerk tot stand te brengen, hoeveel arbeid er is verricht, maar over de betekenis in persoonlijke zin en de essentie ervan. De waarde van een kunstwerk is een concentraat dat eindeloos kan worden verdund in de blik van iedereen die ernaar kijkt, zonder dat het aan smaak en belang inboet. Juist door de veelheid aan indrukken die steeds opnieuw en anders wordt beleefd, ontstaat een tijdloze zingeving van gevoelige waarden.
In de kunsthandel wordt weliswaar ook met de gevoeligheden van de kunst gespeculeerd, maar dan als een economisch goed. Dat aspect – die zakelijke waarde – speelt altijd een rol, want professionele kunst is vrijwel altijd te koop, al zijn er kunstenaars die ermee koketteren dat ze het zo moeilijk vinden om afstand van hun werk te doen. Ach, daar zal wel iets van waar zijn, je hecht je aan wat je zelf hebt gemaakt, maar het is toch een hypocriete uitspraak die lijkt te worden gedaan om de prijs nog wat op te drijven: als je mijn geliefde kunstwerk echt van me af wilt nemen, betaal er dan maar wat meer voor. Meestal is overigens het tegenovergestelde het geval. In het galeriewezen wordt door musea en grote verzamelaars altijd druk op de verkoper uitgeoefend om korting te geven. Het valse argument hierbij is dat opgenomen worden in een museale of andere gerenommeerde collectie bijdraagt aan erkenning van je kunstenaarschap en je naamsbekendheid. Die zorgen indirect voor waardevermeerdering van je werk. Dat dankt je de koekoek: het werk van de kunstenaar draagt bij aan de reputatie van de collectie! Het zou beter zijn om iedereen die korting bedingt, onmiddellijk met een prijsverhoging te confronteren. Als er wordt gespeculeerd op waardevermeerdering van het kunstwerk door hun aankoop, dan mag je daarop wel een voorschot ontvangen. U wilt geen vijfduizend euro geven voor dit schilderij, maar hooguit € 4.500,-. Goed dan, als u zesduizend euro betaalt, pak ik het voor u in.
Over deze waarde gaat het niet in de tentoonstelling ‘Sensitive Values’. In de toelichting wordt gesproken van de onopgemerkte en onuitgesproken waarden van het kunstwerk en de betekenis van natuurlijke schoonheid. Deze kunstenaars ‘durven de steen om te draaien’ wordt gezegd en meteen zie je het beeld voor je van wat vochtige aarde vol schimmels waar de pissebedden wegschieten door hun plotselinge blootstelling aan het licht. Daar de natuurlijke schoonheid van inzien is nu precies de kwaliteit van het werk van de kunstenaars in deze tentoonstelling.
Als het leven een muur is waar je tegen aanloopt, dan is de kunst een steen die er tussenuit wordt getrokken. Het is een ruimte waar je doorheen kunt kijken. Er ontstaat een smalle opening, maar als je er doorheen kijkt is het uitzicht niet te bevatten. Het begint met de dingen dichtbij die je tot in detail waar kunt nemen en het mondt uit in een onafzienbare verte waar je voorstellingsvermogen imaginaire denkbeelden projecteert.
- VoorjaarsNarcis(t), Chant van Lieshout
- Chant van Lieshout, In de knoop (blow up)
De dingen die je ziet herbergen andere dingen. Er zit iets in. Aan de oppervlakte is al veel te zien, maar als je het openmaakt vind je nog iets anders uit een tijd die aan je bestaan is voorafgegaan. Het is een afdruk van het verleden, een overblijfsel van het tijdelijke, een relict van een ogenblik. Als kunstenaar kun je bestendigen wat verdwijnt. Je legt er een knoop in, zodat beklijft wat je verbeeldt. Je maakt iets waar de dingen in opgaan. Een doorzichtig omhulsel onthult een verloren kern. Chant van Lieshout haalt eruit wat erin zit, iets wezenlijks dat kan groeien.
Je hoeft uit de muur niet eens een steen te halen om te zien wat erachter ligt. Je kunt er ook overheen klimmen. Als je bovenop de muur staat zie je in een terugblik wat er achter je ligt, een gekend gebied, en in een vooruitblik wat je kunt verwachten. Je staat op een drempel tussen ervaring en vermoeden. De tijd vliegt en is vloeibaar om je heen. Wat er ook verandert, iets blijft hetzelfde. Bij Esther Koeman is zelfs het veranderlijke onveranderlijk als het aankomt op wezenlijke waarden.
Adapt 1, Esther Koeman
De muur laat zich ondergraven. Via een tunnel wurm je jenaar de andere kant en steek je je hoofd boven de aarde uit. De dingen zijn dan heel dichtbij. Je bent zelf een ontkiemend gewas dat boven het maaiveld uitgroeit. Je bent het gras dat verdort, de bloem die verwelkt, maar als beeld houd je altijd overeind waar je voor staat. Er is iets uitgezaaid, dat steeds weer op zal komen. In uitbundige kleuren verplaatst het klassieke wereldwonder van de hangende tuinen van Babylon zich naar eigentijdse stedelijke gebieden. Esther Hoogendijk trekt de verbeelding van het bestaan aan als een jas en eigent zich die toe met huid en haar.
- Roze Blokje, Esther Hoogendijk
- detail Esther Hoogendijk
De muur van het leven laat zich incorporeren. Je verdwijnt erin om aan de andere kant tevoorschijn te komen. Je geeft handen en voeten aan het bouwsel dat je in de weg staat om naar de maan te reiken. Het maken van een beeld is een kwestie van handelen om de tijd naar je hand te zetten. Het maken van een beeld beweegt zich tussen onthullen en verhullen. Je trekt iets aan of uit. Nynke Deinema benadert het lichaam als een samenstel van ledematen die ze om de kijker heenslaat. In overgave kun je je geborgen weten.
- Nynke Deinema, Female Hands nr. 2, 45 x 31 cm
- Nynke Deinema, detail
Een muur is een mozaïek dat in duizenden stukje uiteen kan vallen. Het is niet meer dan verdroogd leem dat op riet is gesmeerd waar steeds mee gaten in vallen. Je kunt erop wachten; om het bestaan aan de andere kant te zien moet je een zondvloed doorstaan. Er valt steeds meer uit de tijd om ruimte te scheppen waar je er doorheen kunt kijken: hiaten van lucht en water. Alles kan zomaar verdwijnen. Charlotte Schrameijer benadert het voortbestaan als porselein dat ieder moment stuk kan vallen. Het broze van de materie maakt de kracht uit van haar beelden.
- Après nous le déluge 230923, Charlotte Schrameijer
Wortelsystemen kunnen de klaagmuur die voor ons staat en ons zicht belemmert ontwrichten. Uitheemse planten als de Japanse Duizendknoop ondermijnen ondergronds de fundamenten. Zo spreekt de onzichtbare natuur ook tot ons. In de kunst kennen we deze invasieve kracht als de tekening. Susan Mulas Lastra maakt dat zichtbaar door tekenpapier als een microscoop te gebruiken en onbestaanbare plantengroei en stralendiertjes in ongekende kleuren en structuren te verbeelden.
- Radiolarian Conjunction, Susana Mulas Lastra
Altijd verschijnt er een teken aan de wand. Als je dat leest, zie je wat er staat. Dan weet je wat je ziet. Er is geteld en afgewogen. Er is iets wat niet past. Wat je meet is te groot en je kunt het er alleen maar met kracht inpersen. Dat is de wet van meten en persen. Sylvia Hubers hanteert een taal die we kunnen lezen als een raadgeving om wat we niet begrijpen te accepteren als ons lot. Zij laat zien dat het er in de kunst niet om gaat een antwoord te geven. Daar moet je eerst een vraag voor stellen. En ook dat doet de kunst bij voorkeur niet. Kunst is geen spel van vraag en antwoord maar van noodzaak en overeenkomst. Het is een voorstel om het met elkaar eens te zijn al denken we er nog zo anders over.
- Gedichtkaart, Sylvia Hubers
T/m 21 juli a.s.
