We leven in knetterende tijden. Wereldwijd zijn er zaken aan het schuiven, waardoor er aan ons gevraagd wordt om achter datgene te gaan staan wat we écht belangrijk vinden. Daarbij hoeven we onze overtuigingen niet te vormen / uiten volgens patronen die vooraf vaststaan. Wanneer we ‘dit’ van mening zijn, dan hoeven we er niet tevens ‘dat’ op na te houden.
Dogma’s zijn we aan het afschudden… en waardevolle zaken worden flink verdedigd. Het besef dringt door dat waarlijke progressie het beste gebouwd kan worden op een fundatie waarvan bewezen is dat deze stevig is. Sleetse gewoonten passen we aan… maar vól plezier borduren we evenzeer verder op de dingen die ons wél dierbaar zijn. Zoals bijvoorbeeld op Trendbeheer’s eindejaarslijst-traditie Tja… en wát vond ik in 2023 dan zoal de moeite waard? Dat som ik graag even op…
Beste expositie:
Madeleine Berkhemer in De Kunsthal
‘Wagens en wijven, wat wil een man nog meer? Het zijn klaarblijkelijk de Sex Sells Marketing-weken’ schreef onze JB in 2006. TENT Rotterdam organiseerde de eerste museale solotentoonstelling rondom het werk van Madeleine Berkhemer. Achteraf bleek Milly’s Maserati Show de laatste breed opgezette thuisstad-presentatie waar de (in 2019 overleden) kunstenaar nog persoonlijk bij aanwezig was. De show die afgelopen najaar in De Kunsthal plaatsvond was een retrospectief, naar aanleiding van het feit dat Berkhemer 50 zou zijn geworden.
En wát een show was het! Niet specifiek fantastisch omdat De Kunsthal nou zo energiek had uitgepakt… Nee, het was zo memorabel omdat Madeleine Berkhemer zo’n puikbeste kunstenaar was! Onbeschaamd gaf ze zichzelf bloot. Haar werk had tot doel toeschouwers een ongemakkelijke gevoel te geven. Ze bombardeerde het publiek tot ‘voyeur’.
Priemende tietjes, paarskloppende pikken en installaties vól pantystof domineerden haar veelzijdige oeuvre. En Berkhemer beschouwde zichzelf daarbinnen niét als feminist. Op Wikipedia treffen we een mooi citaat uit haar mond: “Het feminisme heeft voor mijn gevoel te maken met de positie van de vrouw ten opzichte van de man. Maar dat is geen punt in mijn werk. Als je het dan toch per se wilt benoemen, noem het dan pornografisch, of erotisch. Nee, het gáát niet meer over die man-vrouwdiscussie. Ik hoef niet meer te vechten voor gelijke rechten of een speciale positie. We hoeven ons niet meer te verdedigen als vrouwen. We hébben die plek, dus we kunnen ook weer gewoon vrouw zijn.” Een onderhand tamelijk zeldzame opvatting. Meer hierover in de dit jaar verschenen monografie rondom Madeleine Berkhemer.
Beste performance:
Optreden SUBFICTION tijdens IFFR
Tijdens het IFFR ging de korte film SOLO van de mysterieuze producer SUBFICTION in première. Na afloop zette de steevast onder een kek sluiertje gehulde dj een zéér memorabele show neer. Zijn set schoot heen en weer tussen breakbeat, experimentele house, dubstep en de meest obscure creaties. Dat allemaal gepresenteerd tegen een achtergrond vol beelden uit zijn film (die hij tezamen met choreograaf Dalton Jansen en filmregisseur Vincent Boy Kars geproduceerd had). In 2024 gaan we vast meer van SUBFICTION vernemen!
Beste nieuwsfoto:
Progressie verdedigd
Thomas Schlijper kiekte ‘Alex & Shahar’ op een stoep van de Frenkel-straat in Tel Aviv. We zien niet alleen een jong stel in een liefdevolle situatie, maar vóóral zien we een aantal fikse wapens. Bij iedereen zal snel doordringen dat het hier om Israëlische burgers gaat; die sinds de terreur-gruwelijkheden op 7 oktober in een opperste staat van paraatheid leven.
Wat we op de foto niét direct zien… dat is dat de vastgelegde Alex één van Israëls vele reservisten is; waarvan wordt geeist dat zij zichzelf ook gedurende hun vrije uren met wapens uitrusten.
Wat we evengoed niet direct zien is dat het afgebeelde stelletje niet tot de ‘meest standaard’ liefdeskoppeltje behoort. Nee, op deze foto zijn twee personen uit de ‘regenboog-gemeenschap’ van Tel Aviv afgebeeld. De bewuste stad staat bekend als het Berlijn van het Midden-Oosten. In Israël wapenen ook queers zich tegen horror-terreur en intolerantie. Thomas Schlijper laat zien hoe vooruitstrevende verworvenheden worden verdedigd.
Boeiendste museum:
Nxt Museum
Gevestigd op een industrieterrein in Amsterdam Noord. Een museum dat op een stoere wijze de connecties legt tussen kunst, technologie, maatschappij en media, met haar blik op de toekomst gericht, zonder dat een en ander kilfuturistisch en/of angstig-alarmistisch gebracht wordt. Indrukwekkend is bijvoorbeeld het werk van Libby Heaney; ‘Q is for Climate (?)’. In een reusachtig landschap zijn ‘via de lens van kwantumcomputing’ gepresenteerde voorspellingen van het toekomstige klimaat te ervaren. De kunstenaar (met een doctoraat in de kwantumfysica) laat zien wat er zou kunnen gebeuren wanneer we (toekomstige) computers laten nadenken zoals het klimaat zelf. Het resultaat is een overdonderende presentatie die qua esthetiek doet denken aan surrealisme en dadaïsme. We zien levensvormen die we enerzijds als onderdeel van onze vertrouwde flora en fauna herkennen, maar die anderzijds dusdanig vreemd zijn dat we simpelweg móeten laten doordringen dat de actuele technologie zich sneller ontwikkelt dan onze geest dat kan bevatten.
Mooiste boek:
Flora Batava (1800-1934)
Voor een bedrag van nog geen honderd euro is een kunststuk in huis te halen dat zich aanvankelijk al gedurende 134 jaar heeft ontwikkeld. Want toen uitgever Jan Christiaan Sepp in 1800 van start ging met een geïllustreerd overzichtswerk van alle Nederlandse planten kon hij nooit vermoeden dat het laatste deel pas in 1934 zou verschijnen. Uiteindelijk besloeg de Flora Batava 461 afleveringen, verdeeld over 28 boeken: een titanenwerk waar een uitgebreide kring van amateurbotanici, hoogleraren en kunstenaars aan heeft bijgedragen. Dit jaar heeft Uitgeverij Lannooo een grindtegeldikke heruitgave naar de boekwinkels gebracht. Een bundeling van alle 2240 platen, met daarop meer dan 2630 naar het leven geschilderde planten, paddenstoelen, korstmossen en wieren. De hoofdredactie was in handen van Esther van Gelder en Norbert Peeters. Die laatste was onlangs ook betrokken bij Lost in Wonder.
Meest symbiotische Instagram-account:
Die Macht der Nacht. Dat is het motto van de Symbiotikka clubavonden die door Christophe Steinweg en Charlotte Lion in Berlijn worden georganiseerd. Vaste locatie is de roemruchte KitKat Club. Op de beats van snoeiharde techno worden de vrijheden van ‘anno nu’ geconsumeerd. Op de vaste woensdagavonden zijn liefde en tolerantie smeermiddelen in een stomende bubbel. Dankzij Instagram-account Symbiotikka kan er ook in NL worden meegenoten van avonden waarop Stella Bossi, Grace Thompson en Jordan tot de terugkerende dj’s behoren.
(Foto: Symbiotikka: Gili Shani / Melanchromie)
Beste teleurstelling:
Werner Herzog in Eye
Het had zo mooi kunnen zijn; tentoonstellingszalen vól memorabilia uit de films van Duitslands leukste ‘radicale dromer’. Persoonlijk had ik graag de junglewaanzin uit Fitzcarraldo willen beleven aan de hand van props, planten en decor. Tja, maar waar waren in Filmmuseum Eye bijvoorbeeld de damp en de hittebestendige vulkaanpakken uit Into the Inferno? De tentoonstelling Werner Herzog – The Ecstatic Truth was, zoals veel hedendaagse cultuurpresentaties, treurig protestants van opzet. Vanaf oncomfortabele museumbanken mocht de toeschouwer kijken naar filmfragmenten die ook aangetroffen kunnen worden in zo’n beetje elke Werner Herzog dvd-set. Nee, extatisch werd het niet aan het IJ. Het hoogste hoogtepunt lag in een vitrine; twee a4’tjes met daarop de sterallure-eisen van Klaus Kinski. Mijnheer de acteur had bij z’n vriend Herzog af weten te dwingen dat hij tijdens de filmperiode (in de Peruaanse jungle) dagelijks voorzien zou worden van papaja’s, knoflook, limoenen, in olijfolie bereidde maaltijden en een slaapplaats die vér afgelegen zou liggen van de energie-generator die op de set gebruikt ging worden.
(Tip: De documentaire Burden of Dreams)
Beste opinie-artikel:
Maarten Boudry in het NRC
2023 was het beste jaar om ever ooit geboren te worden. Nog nooit lag het welvaartsniveau wereldwijd zó hoog. Nog nooit kwamen er op onze planeet zo weinig mensen door oorlog en/of natuurrampen om het leven. De Belgische wetenschapsfilosoof Maarten Boudry somde deze feiten op in een gloedvolle spread. In het NRC pleitte hij ervoor om onze vooruitgangsdrang toch vooral niét te temperen. Een snipper uit zijn artikel: “Maar de natuur werd de afgelopen jaren toch juist gewelddadiger? Zeker, en dat maakt onze prestatie nog indrukwekkender. De allerbeste bescherming tegen natuurgeweld – of dat nu samenhangt met klimaatopwarming of niet – is economische ontwikkeling en groei. Daarmee kun je dijken aanleggen, stevige huizen en schuilkelders bouwen”.
De rest van zijn essay is te lezen op de site van het NRC… of op de persoonlijke website van Boudry.
Beste ophef:
Kirac vs Houellebecq
Twee provocateurs dáchten samen op trekken in een strijd tegen puriteinse normen. Voor de draaiende camera’s van Stefan Ruitenbeek zou Houellebecq vrijgevochten cultuurstudentes neuken. Nadat er een ronkende trailer op YouTube verscheen ontspoorde het gehele geile pornotreintje. De Franse sterschrijver beweerde dat hij al bij aankomst op Amsterdam CS in een val van de Kirac-crew was gelokt. Niets beviel hem aan Ruitenbeek’s manier van werken, zo vertelde hij. Maar uhhhh… had hij zich dan vooraf niet verdiept in het oeuvre van Nederlands grootste jeuk-verspreider? En uhhhh… waarom hebben Houellebecq en zijn uitgever in hemelsnaam niet de consequenties tot zich laten doordringen van hetgeen de kakkerlak in een contract had laten vastleggen (nog vóórdat er gerollebold ging worden op het Only Fans kanaal van één van de ‘kloven overbruggende kunstmeisjes)? Nou ja… hopelijk zal het Betty Asfalt Complex in 2024 alsnog de plek zijn waar Kirac 27 het daglicht ziet. Met een glas Malbec gaan we van de apotheose smullen!
Leukste oplevering:
Renovatie watersporteiland Robinson Crusoe
Stichting Sailwise is gespecialiseerd in de organisatie van vakanties voor mensen met een beperking. Op en rond het IJselmeer vaart de volledig toegankelijke tweemastklipper Lutgerdina. Langs het Heegermeer is It Sailhûs dé vakantiewoning waarvandaan er bijvoorbeeld met catamaran Beatrix gezeild kan worden. En middenin de Loosdrechtse Plassen werd dit jaar (na een intensief gebruik van 25 jaar) het gerenoveerde watersporteiland Robinson Crusoe opgeleverd! Sinds juli wordt het onmogelijke er opnieuw (tóch) mogelijk gemaakt. Rolstoelgebruikers kunnen er waterskiën, mensen met een visuele beperking kunnen er zelfstandig zeilen, en personen die revalideren kunnen er ontdekken wat ze wél kunnen. Alles op de idyllische plek voldoet weer aan de standaarden van vandaag’ Zo is er een grote, nieuwe keuken. Zo zijn er de modernste hulpmiddelen en is alles er zo energiezuinig als mogelijk. Fijn voor de gasten en de vrijwilligers!
Beste YouTube-gesprek:
Drieluik Timon Dias bij Michiel Lieuwema
De Open Geesten-gesprekken van Michiel Lieuwma zijn allemaal aanraders. Onderonsje-4 met de huis-intellectueel van GeenStijl verdient echter wat extra aandacht. In de aflevering worden er wat tranen weggeveegd op het moment dat Dias praat over de gevolgen van de laatste intersectionele kettingbotsing. Hetgeen Nederlanders elk jaar op 4 mei is ingepeperd, dat blijkt ineens aan behoorlijke inflatie onderhevig. Na publicatie van het interview ontving Dias opbeurende woorden uit verschillende hoeken. Zelfs burgemeester Femke Halsema vroeg hem op audiëntie te komen. Top… want wellicht helpt dit een door Timon Dias benoemde tendens te doorbreken; namelijk de ontwikkeling waarin er binnen onze samenleving nog maar een beperkt aantal ‘ideologische menukaarten’ lijkt te kunnen bestaan.
Mooiste Nepo-moment:
Wetenschapsfilosoof Maarten Boudry (BE) bezoekt Lost in Wonder
Dankzij een nepotistisch privaatje kon de tentoonstelling Lost in Wonder even extra in de spotlights worden gezet. De Belgische vooruitgangsoptimist Maarten Boudry bezocht de expositie van een Nederlandse welvaartskunstenaar. Mooi is dat! Favoriet van Boudry was de welvaartsbiotoop met als titel ‘Composition with bees of the species Meliponula ferruginea and a Rolls-Royce Small Modulair Reactor (SMR), located in the Congo Basin region’. Heeft u zelf deze expositie bij kunstpaus Emiel van der Pol niet kunnen bezoeken? Dan krijgt u alhier toch een goede impressie.
Dé cultuur-dode van 2023:
In Memoriam: Wim Kayzer
Een hersenspecialist die uiteenzet dat elk individu, en dus ook hijzelf, gedurende het leven steeds een beetje afscheid moet nemen van iets in onszelf… en die daaropvolgend aangeeft dat hij nog altijd zeer hard moet grinniken om de uit zijn tienerjaren stammende kolder van Beavis and Butthead. Zó herinner ik mij de televisie-uitzendingen die Wim Kayzer onder de titel Van de schoonheid en de troost voor de VPRO maakte. Dit jaar overleed de programmamaker die zesentwintig schrijvers, filosofen, wetenschappers, kunstenaars en musici liet reflecteren op de innige relatie tussen schoonheid en troost. Zelf leed Wim Kayzer aan behoorlijke existentiële-angsten. En natuurlijk was ook dáárdoor dat hij mede-schepsels zoals Freeman Dyson, Jane Goodall en Martha Nussbaum uiterst innemend kon laten praten over zaken die het leven ‘het leven waard maken’.
Slimste klimaatcampagne:
Ia Aanstoot is een 19-jarige klimaatactivist uit Zweden. Met haar campagnes richt zij zich op het wegbonjouren van fossiele brandstoffen én op het emanciperen van nucleaire energie. De schoolstaakster is het gezicht van een groep zich verzet zich tegen dogma’s die er rond atoomkracht bestaan. Meest actueel zijn haar pogingen om Greenpeace ervan te overtuigen om hun weerstand tegen kernenergie op te geven en te erkennen dat de eventuele bezwaren tégen kernenergie niet opwegen tegen zaken als klimaatopwarming en ernstige luchtvervuiling. Afgelopen week bereikte haar activistengroep een mooie doorbraak; ze werden als ‘tussenkomende partij’ toegelaten tijdens een rechtszaak die speelt tussen Greenpeace en de Europese Commissie (die kernenergie heeft willen opnemen in de taxonomie van zogenoemde ‘groene energie’). Ia omschrijft het als “ouderwets” dat Greenpeace die vooruitgang wil ondermijnen. Ze beschouwt de standpunten van Greenpeace als “niet langer moreel of politiek gerechtvaardigd in een tijd van klimaatcrisis”. Go Ia! Go!
Proost! Ik wens de bezoekers van Trendbeheer eindeloos veel voorspoed toe!
(En tot slot op Spotify: een playlist met het meest knisperends uit 2023)
